Καλοκαίρι του 1887. Στις εφημερίδες δημοσιεύονται ρεπορτάζ για τον καύσωνα ενώ είναι φανερό ότι όσοι έχουν την οικονομική δυνατότητα συζητούν για καλοκαιρινές διακοπές.
Στο επίκεντρο της κοσμικής κίνησης, κάτι σαν τη… Μύκονο της εποχής, η λουτρόπολη των Μεθάνων, με μεγάλο «μαγνήτη» τα θερμά ιαματικά λουτρά και τις φυσικές ομορφιές της.
Στις σελίδες των εφημερίδων υπάρχουν πολλές διαφημιστικές καταχωρίσεις για δρομολόγια πλοίων από Πειραιά και για ξενοδοχεία των Μεθάνων.
Παράλληλα, στήλες αφιερώνονται στο κοσμικό ρεπορτάζ από τη λουτρόπολη, τις αφίξεις και τις αναχωρήσεις απ’ αυτήν, αλλά και τα… παράπονα για τις ελλιπείς υποδομές και την ακρίβεια.
Οπως επισημαίνουν τα ρεπορτάζ των εφημερίδων της εποχής, ένας ακόμα λόγος που προσέλκυαν πολλούς παραθεριστές τα Μέθανα ήταν η κοντινή απόσταση από τον Πειραιά.
Και δεν είναι υπερβολή ότι εκείνη την εποχή η ακτοπλοϊκή σύνδεση των Μεθάνων με το επίνειο της πρωτεύουσας και τα άλλα νησιά του Αργοσαρωνικού ήταν πολύ συχνότερη απ’ ό,τι είναι τα τελευταία χρόνια.
«[Τα Μέθανα] δεν απέχουσι του Πειραιώς πλέον των 27 μιλίων και συγκοινωνούντα μετ’ αυτού δις και τρις πολλάκις της ημέρας, προτιμώνται των άλλων ιαματικών πηγών», έγραφε, μεταξύ άλλων, στις 27 Ιουλίου 1887, σε πρωτοσέλιδο εκτενές ρεπορτάζ, η εφημερίδα «Ακρόπολις» του Βλάση Γαβριηλίδη.
Από τις διαφημιστικές καταχωρίσεις στον Τύπο της Αθήνας και του Πειραιά φαίνεται ότι το ατμόπλοιο «Σίφνος- Εύβοια», ιδιοκτησίας του γαλλικής καταγωγής ιδιοκτήτη των μεταλλείων Λαυρίου, Σερπιέρη, με πλοίαρχο τον Δ. Καρπούζη, αναχωρούσε τρεις φορές την εβδομάδα (Κυριακή, Τρίτη και Παρασκευή) στις 7 το πρωί για Αίγινα, Μέθανα, Πόρο, Υδρα, Σπέτσες, Πόρτο Χέλι, Λεωνίδιο, Αστρος και Ναύπλιο.
Με την εκτέλεση του ίδιου δρομολογίου από ατμόπλοιο της εταιρείας «Δ.Π. Γουδή» κάθε Δευτέρα και Πέμπτη καλυπτόταν σχεδόν όλη η εβδομάδα, ενώ ένα άλλο πλοίο της ίδιας εταιρείας αναχωρούσε καθημερινά στις 2.30 το μεσημέρι από Πειραιά για Αίγινα, Μέθανα και Πόρο, με επιστροφή στις 11 το πρωί της άλλης μέρας.
Για να εξυπηρετηθεί η αυξημένη κίνηση, η εταιρεία «Γουδή» ανακοίνωσε στις 2 Αυγούστου ότι ξεκινάει έκτακτα δρομολόγια το ατμόπλοιο «Σπέτσαι», με αναχώρηση κάθε Κυριακή στις 7 το πρωί από τον Πειραιά για Αίγινα, Μέθανα, Πόρο και αυθημερόν επιστροφή.
Τα ατμόπλοια της εποχής φόρτωναν επιβάτες και εμπορεύματα, πολλές φορές όλα μαζί στα κατάμεστα καταστρώματα.
Αυτό, όμως, δεν εμπόδιζε καθόλου τους εύπορους κατοίκους της πρωτεύουσας, την… αριστοκρατία των Αθηνών και του Πειραιώς, να αναχωρούν για τα κοσμικά Μέθανα καθώς το λεκανοπέδιο «έβραζε» (παρότι ακόμα οι τριγύρω ορεινοί όγκοι ήταν καταπράσινοι).
«Ο χθεσινός καύσων ην αφόρητος. Κατά τας θερμομετρικάς παρατηρήσεις του Αστεροσκοπείου Αθηνών το θερμόμετρον Κελσίου χθες ανήλθεν εις 37 βαθμούς!», έγραφε, στις 3 Αυγούστου, η πειραϊκή εφημερίδα «Σφαίρα».
Ετσι, στα δημοσιεύματα των εφημερίδων δεν λείπει η… κοσμική κίνηση της γραφικής λουτρόπολης.
«Εκτός αγίων τινών πατέρων (…) κατέφυγον εις το θεραπευτήριο και δροσιστήριον των Μεθάνων και καθηγηταί και ιατροί και δικασταί και δικηγόροι και αξιωματικοί και εν πολύ και ποικίλος κόσμος (…)», αναφέρεται, στις 27 Ιουλίου, σε εκτενές επιτόπιο ρεπορτάζ της εφημερίδας «Ακρόπολις», που υπογράφει ο δημοσιογράφος Γ. Τσιάκας.
Ο συντάκτης περιγράφει τις γνωριμίες που γίνονται, τα ενδύματα των κυριών, αλλά και τις… αποκαλυπτικές εμφανίσεις στα λουτρά των γυναικών.
Από το ίδιο κείμενο μαθαίνουμε ότι στα Μέθανα βρισκόταν και ένας θίασος των Αθηνών που έδινε παραστάσεις με ζωντανή ορχήστρα, συγκεντρώνοντας πολύ κόσμο καθώς ήταν η μόνη βραδινή έξοδος.
Και παρακάτω διαβάζουμε για τις… παρουσίες μελών «και εκ της ανωτέρας αθηναϊκής κοινωνίας»:
«Η κυρία Κωστά μετά της δεσποινίδος θυγατρός αυτής, η κυρία Δ. Κορομηλά αφικνομένης καθ’ εκάστην εκ Πόρου, η κ. Θεοφιλάτου μετά των θυγατέρων της, η κ. Ραφαήλ επίσης μετά των θυγατέρων της, η κ. Μαστραπά μετά της θυγατρός της, η κ. Ψαρρά μετά των υιών της και η κ. Μομφερράτου επίσης μετά της θυγατρός και των υιών της, και άλλαι ακόμη, των οποίων τα ονόματα με διαφεύγουσι, διαμένουσι από ημερών ενταύθα, τινές δε οι μάλλον γνώριμοι εστιώνται εν κοινή τραπέζη του εστιατορίου και διοργανούσι μετά ταύτα και χορούς».
Τις επόμενες μέρες από την ίδια εφημερίδα μαθαίνουμε ότι: «επανήλθεν εκ Μεθάνων η κυρία Ε. Θεοφιλάτου μετά των θυγατέρων αυτής κυρίας Καλλιοντζή και κυρίας Φ. Τσακάλη. Προσέτι επανήλθεν εκ Μεθάνων ο κ. Σπύρος Αντωνόπουλος, γραμματεύς παρά τω επιμελητηρίω των ανακτόρων, και οι ευέλπιδες κ.κ. Ι. Καλλιοντζής και Πράτσικας. Επανήλθεν εκ Μεθάνων ο γραμματεύς της Ιεράς Συνόδου, κ. Προκόπιος Οικονομίδης».
Ανάλογο ρεπορτάζ δεν θα μπορούσε να λείπει από μια εφημερίδα που απευθυνόταν αποκλειστικά στο γυναικείο αναγνωστικό κοινό.
Ετσι, στις 2 Αυγούστου 1887, στην «Εφημερίδα των Κυριών» της Καλλιρρόης Παρρέν διαβάζουμε ότι η «εξοχή του συρμού» είναι τα Μέθανα.
Η… φρενίτιδα για τα Μέθανα είχε αρχίσει, προ τετραετίας, από το 1883. Ωστόσο, το καλοκαίρι του 1887 φαίνεται ότι η κατάσταση ήταν το… κάτι άλλο.
«Καθ’ α με εβεβαίωσεν ο ενταύθα αξιόλογος κυβερνητικός ιατρός κ. Δαλέζιος (…) εις υπερεξακοσίους ανέρχονται οι ποιησάμενοι χρήσιν των λουτρών κατά το θέρος τούτο, και εάν υπήρχον κατοικίαι και όροι διαβιώσεως ανθρωπινώτεροι θα εδιπλασιάζοντο», έγραφε η «Ακρόπολις».
Ενώ η «Εφημερίς των Κυριών» εξηγούσε ότι η κολύμβηση στα ιαματικά λουτρά ήταν… βάλσαμο όχι μόνο λόγω της ανακούφισης των πόνων διαφόρων παθήσεων, αλλά επειδή «το σώμα αναπαύεται και δροσίζεται, διότι η θερμοκρασία ύδατος ην αληθώς λίαν ευάρεστος».
Εκτός, όμως, από τα μπάνια στα ιαματικά λουτρά αλλά και το φυσικό κάλλος της χερσονήσου, φαίνεται ότι η διαμονή δεν ήταν ιδανική…
«(..) εν Μεθάνοις πλούσιοι και πτωχοί, μικροί και μεγάλοι έχουσιν ως κατοικίαν τριών ή τεσσάρων τετραγωνικών μέτρων δωμάτιον, με μίαν θύραν και δύο παράθυρα, και ως μόνον έπιπλον κλίνην εκ τριπόδων ξύλινων, μικράν ξύλινην τράπεζαν και δύο ή τρία ξύλινα καθίσματα: μαγειρείον και λοιπά χρειώδη εθωρήθησαν βεβαίως μεγάλη πολυτέλεια διά τους καλούς Μεθανίτας και λοιπούς ιδιοκτήτας, εξαιρέσει δύο ή τριών».
Πάντως, φαίνεται ότι αυτό το καλοκαίρι είχαν λειτουργήσει, για πρώτη φορά, κάποια ξενοδοχεία στα Μέθανα.
Μία καταχώριση στις 2 Ιουλίου στην εφημερίδα «Ακρόπολη» υπό τον τίτλο «Λουτρά Μεθάνων» έγραφε:
«Πλείστοι εκ των άνω Λουτρών ερχόμενοι με μια φωνή επαινούσι το εκείσε ξενοδοχείον Αθηνών των Αδελφών Βασιλείου ων η προθυμία και περιποίησις υπερβαίνει πάσαν προσδοκίαν, παρακλήθημεν παρά πλείστων να μην αφήσωμεν άνευ δημοσίου επαίνου αυτούς του καλούς ξενοδόχους».
Λίγες μέρες αργότερα (6 Ιουλίου 1887), διαβάζουμε σε άλλη καταχώριση:
«Νέον Ξενοδοχείον ήνοιξεν εν Μεθάνοις υπό την διεύθυνσιν του κ. Στυλ. Κακουράτου εν ωραία θέσει παρέχων τοις επισκεπτομένοις αυτό δωμάτια ευρύχωρα και ευάερα, διά καινουργών επίπλων ηυπρεπισμένα και φαγητά καθαρά υπό διακεκριμένου μαγείρου παρασκευαζόμενα. Η ανωτέρα τιμή της μερίδος λεπ. 80. Τα πάντα ευθηνία».
Αθλιες υποδομές, αν και οι επισκέπτες αυξάνονταν χρόνο με τον χρόνο
Εφ. Ακρόπολις - Ιούλιος 1887. Η παθογένεια της άναρχης τουριστικής ανάπτυξης δεν είναι «προνόμιο» των νεοελλήνων.
Οπως φαίνεται από τα δημοσιεύματα της εποχής, τα Μέθανα, παρότι προσέλκυαν κάθε χρόνο όλο και περισσότερους επισκέπτες λόγω της φυσικής ομορφιάς τους, είχαν υποδομές ανύπαρκτες και η ακρίβεια ήταν μεγάλη.
Στην εφημερίδα «Ακρόπολις» διαβάζουμε (φ. της 23ης Ιουλίου 1887) ότι «οι Μεθανίται θεωρούντες καλόν να ωφεληθώσιν όσον και όπως θα ηδύναντο πλειότερον εκ των παρεπιδημούντων χάριν των λουτρών πωλούσι τα τρόφιμα εις τιμάς, ας τινές αυτοί εγκρίνουν. Αστυνόμος δεν υπάρχει και οι ξένοι εξαρτώνται εκ των διαθέσεων των εγχωρίων».
Σε άλλο ρεπορτάζ της ίδιας εφημερίδας (φ. 27 Ιουλίου 1887), ότι «πολλά δε παράπονα υπάρχουσι και κατά της εταιρείας, ήτις υποχρέως να μεριμνά περί του κρέατος, ουδέν μέτρον λαμβάνει ούτε ως προς τιμήν ωρισμένην, ούτε ως προς το ποιόν, αφίνουσα αυτά εις την πλεονεξίαν του κρεοπώλου και προμηθευτού».
Ομως, η ίδια κατάσταση φαίνεται ότι επικρατούσε και στα πανδοχεία, τα οποία ήταν σε κακή κατάσταση αλλά τα δωμάτια ενοικιάζονταν σε τιμές αντίστοιχες των δωματίων «εν τω καλλιτέρω ξενοδοχείω των Αθηνών».
Οπως διαβάζουμε, υπήρχαν περίπου 25 οικήματα, «εντός των οποίων συνωστιζόμενοι και ασφυκτιώντες διαμένουσι οι παρεπίδημοι».
«Είνε κτισμένα με τας μεγαλυτέρας απροσεξίας, μηδεμίας υγιεινής απαιτήσεως ληφθείσης ως βάσεως, πολλαχού δε στερούνται αυτού του καθαρού αέρος και της στοιχειωδεστέρας καθαριότητος».
Οπως φαίνεται, στην ίδια κατάσταση ήταν και ένα μεγαλύτερο συγκρότημα, που είχε κτιστεί «παρά την ακτήν εν είδει στρατώνος».
Η «Εφημερίς των Κυριών» στο εκτενές ρεπορτάζ της αναφέρεται ιδιαίτερα στη ρύπανση από τα σφαγεία που υπήρχαν πιο πάνω από τα ιαματικά λουτρά, τις ακαθαρσίες και «την εν γένει ακηδείαν των αρμοδίων εις περιποίησιν και εκμετάλλευσιν του μικρού τούτου παραδείσου, του εγκαταλελειμμένου εις την διάθεσιν, το έλεος και την καλαισθησίαν ιδιωτών τινών κερδοσκόπων (…) διότι ούτε σπιθαμή γης υπάρχει απηλλαγμένη λίθων και ακαθαρσιών».
Τα και η θέα μάγευαν τους παραθεριστές
Το μαγευτικό τοπίο των Μεθάνων «ξεδιπλωνόταν» στα ρεπορτάζ των εφημερίδων της εποχής με εντυπωσιακές περιγραφές.
Στην εφημερίδα «Ακρόπολις» (φ. 27/7/1887) διαβάζουμε:
«Αν και ολόκληρος η χερσόνησος των Μεθάνων σύγκειται εξ ηφαιστειώδους γης, και τα πετρώματα αυτής είνε άφθονα, η περί την Βρωμολίμνην (σ.σ. η λίμνη με τα θειώδη νερά) τοποθεσία καλύπτεται υφ’ ικανής εκτάσεως φυτικής γης, σφριγώσης προς γονιμότητα και αυτά δε τα το γραφικώτατον ημικύκλιον σχηματίζοντα όρη, τυχόντα επιμελούς περιποιήσεως κοσμούνται υπό πολλών φυτειών, κυπαρίσσων, συκεών και αγριαχλαδεών (…). Διά τούτο, όταν εγγίζη το ατμόπλοιον, κινδυνεύει τις νλουτρά’ απατηθή νομίζων ότι απεσπασθέν μετηνέχθη ενταύθα εν τεμάχιον του περικαλλούς Βοσπόρου».
Η δε «Εφημερίς των Κυριών» δίνει τις παρακάτω εξαιρετικές εικόνες:
«Τα Μέθανα ελκύουσι τον κόσμον ως εκ της φυσικής μαγευτικωτάτης αυτών καλλονής, (…) όταν σκεφθή ότι το ήμισυ του ημερονυκτίου διέρχεται εν πλήρη υπαίθρω, έχων ως στέγην τον απεριόριστον του ουρανού θόλον, όστις φαίνεται εφαπτόμενος των κορυφών των ορέων των ημικυκλοτερώς και αμφιθεατρικώς περιβαλλόντων το μαγευτικόν των Μεθάνων τοπείον, μεταξύ των σχισμάδων των οποίων βλέπει τις εσπαρμένας της τήδε κακείσε τας λευκάς οικίας των ιδίως χωρίων των Μεθάνων, με τας λευκάς στέγας των, τον μικρόν ναόν των με τα του κωνοειδούς κωδωνοστασίου.
Είναι μαγευτική η θέα των ολοπράσινων ραχέων των βουνών τούτων, ως η μονοτονία διακόπτεται, ότε μεν υπό του μελωδικού ήχου της φλογέρας ποιμένος ή γεωργού, ότε δε υπό του μελαγχολικού και παθητικού άσματος νεαράς ποιμενίδος, βοσκούσης εκεί που το εξ αιγών ποίμνιόν της, ων το γάλα ο γέρων πατήρ εκάστην πρωίαν και εσπέραν διανέμει».
Συντάκτης: Σταύρος Μαλαγκονιάρης